Terug tot een minimum

Toen Ward Bennett in 2003 op 85-jarige leeftijd overleed, beschreef de New York Times hem als “een New Yorkse ontwerper van meubels, huizen en nog veel meer, die met zijn strakke lijnen en hoogwaardige materialen op subtiele wijze een tijdperk heeft gedefinieerd”. Ward Bennett heeft tijdens zijn carrière van meer dan 50 jaar alles ontworpen van sieraden, tafelgerei tot aan stoelen en huizen. Hij was een meester van de functionele eenvoud. Zijn fundamentele filosofie was dat je moest proberen om “zowel in het leven als in het ontwerp alles tot het minimum te reduceren”. Maar een decennium na zijn dood zijn er geen monografieën van zijn werk verschenen en hoewel hij wordt beschouwd als een van de grote Amerikaanse ontwerpers, en hij tijdens het hoogtepunt van zijn carrière in de jaren tachtig een medaille heeft ontvangen van het American Institute of Architects en op de covers van de tijdschriften Metropolis en Interiors is verschenen, is hij nooit bij het brede publiek bekend geworden.

Bennett werd in 1917 geboren en groeide op in Washington Heights, in Upper Manhattan. Zijn vader was variétéartiest en zijn moeder was koorddanseres. Het gezin trok het hele land door, van Saratoga en Miami tot Maryland en Californië. “Bij ons thuis was er geen sprake van enige interesse in cultuur”, vertelde Bennett in een van zijn eerste interviews. “Het hield op bij het variété. Ik heb vroeger mijn vader maar één of twee keer zien optreden. Toen geluidsfilms de bioscoop veroverden, kreeg hij geen werk meer en hij heeft verder nooit succes gekend, dus was het leven redelijk zwaar en verhuisden we vaak… Er waren problemen in het gezin, en op den duur escaleerde de situatie tot het punt dat of hij het huis uit moest, of ik.”

Nadat hij het ouderlijk huis op 13-jarige leeftijd had verlaten, vond Bennett een baan als loopjongen bij een winkel voor zijden lingerie in New York. Hij volgde enkele lessen in modeschetsen op de avondschool en vond uiteindelijk een baan als tekenaar voor modeontwerpster Jo Copeland, waar hij 75 dollar per week verdiende. Op 14-jarige leeftijd werkte hij bij Saks Fifth Avenue en maakte schetsen van bruidsjurken. Twee jaar later reisde hij mee op de Queen Mary naar Frankrijk als assistent voor het bedrijf Joe and Junior (dat zich specialiseerde in tienermode), om schetsen te maken van de couturecollectie in Parijs. “Ik was zo nerveus, dat ik op de trap van de eersteklas eetzaal viel, en middenin de crêpes suzettes terechtkwam”, vertelde hij. “Ik droeg voor het eerst een smokingjasje – dat ik van een kelner had geleend.”

Na een periode in het leger tijdens de Tweede Wereldoorlog, keerde hij terug naar New York waar hij een baan vond als etaleur en ontwerper voor bontjassen voor Hattie Carnegie, een bekende modeontwerper die onder andere ontwerpen maakte voor Joan Crawford en de hertogin van Windsor. ‘s Avonds studeerde hij onder de abstracte expressionistische schilder Hans Hofmann. “Hij zou een stilleven samenstellen, dat we vervolgens in zwart-wit met houtskool tekenden”, vertelde Bennett. “Dit deden we om de spanning in de ruimte te bestuderen. Wat zich naar voren duwde, wat er op je af kwam. Zijn grote liefde, waar hij over nadacht en wat hem inspireerde, was ruimte; wat er gebeurde in een ruimte. En daar houd ik mij sindsdien ook mee bezig.”

Met de uitkering die hij als veteraan ontving, keerde hij terug naar Parijs om sculptuur te studeren bij Ossip Zadkine. (Bennett vond zijn werk helemaal niets: “Het was mij te intellectueel.”) Hij ontmoette er een van zijn helden, de Parijse beeldhouwer Constantin Brancusi, die een onvergetelijke indruk maakte. “Zijn studio was als de hemel voor mij, het was een droom”, zei Bennett. “Brancusi had een soort eerlijkheid en integriteit, een uniek talent, waardoor ik op dat moment besloot geen beeldhouwer te worden.” Hij ontmoette ook de architect, schilder en theoreticus Le Corbusier, en raakte gefascineerd door moderne architectuur en de relatie die deze met het interieur en de inrichting had.

In 1946 trok Bennett naar Mexico, waar hij een jaar doorbracht met de kunstenares Lydia Modi, die modernistische juwelen ontwierp die later in het Museum of Modern Art werden tentoongesteld. Dankzij zijn vriendschap met ontwerper Benjamin Baldwin, werkte hij mee aan het interieurontwerp van het Terrace Plaza Hotel in Cincinnati, een vroeg en toonaangevend voorbeeld van moderne hotels in de internationale stijl, ontworpen door Skidmore, Owings en Merrill. Dit was dermate geavanceerd wat ontwerp, esthetiek en technologie betreft, dat het in de volksmond bekendstond als het “knopjespaleis”. Naast het indrukwekkende interieur met moderne kunst, waaronder een mobile van Alexander Calder en muurschilderingen van Saul Steinberg en Joan Miró, had het hotel ’s werelds eerste “sky lobby”. (Bennetts lamphouders die in de Gourmet Lounge waren aangebracht, waren met de hand gesmede, handmatig uitgesneden koperen schijven met eenvoudige uitsneden die wat van Chinese kunst weg hadden).

Bennett putte uit zijn achtergrond als patroonontwerper in de modewereld, waarbij hij bij voorkeur het ontwerp van een stoel direct op de kartonnen buitenkant aanbracht. Daarom hield hij ervan om met flexibele lineaire materialen te werken, zoals riet: “Riet buigt op een prachtige manier.” Daarmee realiseerde hij de elegante lijnen die zo karakteristiek zijn voor zijn meubels. (Zijn klassieke Landmark-stoel uit 1964, die dankzij het zichtbare hout een sculptuurachtige kwaliteit heeft, is weer verkrijgbaar met een rugleuning uit riet.) “Ik neem de zithoek als uitgangspunt, van daaruit werk ik verder met een katoenen doek, een nietmachine en karton”, legt Bennett uit. “Stel ik wil stoel met een lage rugleuning ombouwen tot een stoel met een hoge rugleuning. Ik zou enkele stevige fotoklemmen pakken en daarmee een groot stuk karton vastklemmen. Vervolgens zou ik de vorm op het karton tekenen. Het is een constructie, net zoals je die bij een beeldhouwwerk of het maken van een jurk gebruikt.”

Het ontwerp van Bennetts Shellback-stoel uit 1979 was op eenzelfde manier samengesteld uit verschillende bronnen en hij combineerde de natuurlijke elementen van een schelp met elementen uit de Art Nouveau en het werk van Josef Hoffmann. De stoel werd voorzien van bekleding en een met de hand genaaide rugleuning uit leer of textiel. Halverwege de jaren 70, toen bureaus werden gereduceerd tot een tafelblad zonder lades, richtte Bennett zich op de luxe van de Art Deco, met het doel om enkele idealen uit het verleden terug te brengen in de vorm. (Aan een bureauontwerp uit 1977 voegde hij ladeblokken aan weerszijden van de knieruimte toe.) De hoogwaardige Rolled Arm-bank, met zijn solide vorm en strakke bekleding, geeft elke ruimte een gevoel alsof het een beeldhouwwerk is. De populaire Bumper-stoel uit 1964, die opnieuw wordt uitgebracht door Geiger, is bijvoorbeeld gebaseerd op de draaistoel van George Washington en heeft een korte kuipzitting, mooie, ronde vormen en biedt een goede ondersteuning voor de onderrug. “Stoelen zouden een korte zitting moeten hebben,” heeft Bennett gezegd, “dan kunnen de voeten namelijk op de grond rusten waardoor de druk wordt verlicht.” 

Bennett putte inspiratie uit alles, van een avondjurk ontworpen door Madeleine Vionnet of de poorten van Parijs uit de achttiende eeuw van Claude-Nicolas Ledoux, tot aan de Tempel van Horus in Egypte of een Victoriaanse leren stoel. Hij was van mening dat meubels uit alle perioden prima naast elkaar konden bestaan, mits het ontwerp goed was en ze goed gemaakt waren. “Ik zou niet weten waarom iemand het verleden zou willen elimineren”, heeft hij verklaard. “Je kunt van alles mengen, mits elk stuk goed is. Je kunt evengoed achttiende-eeuwse meubels uit Engeland hebben als precolumbiaanse beeldhouwwerken, zolang ze maar mooi zijn of een bijdrage leveren aan de algehele omgeving… We zouden in staat moeten zijn binnen een moderne ontwerpachtergrond oude en goede stukken in ons ontwerpvocabulaire op te nemen.” En door de lijnen van historische stukken te vereenvoudigen kon hij ze transformeren tot waarlijk originele stukken.