Jack Mitchell/Archive/Getty Images
Ontwerper en beeldhouwer Isamu Noguchi heeft de essentie van de beeldhouwkunst ooit omschreven als “de perceptie van ruimte, het continuüm van ons bestaan”. Voor Noguchi was alles een beeldhouwwerk en in Martha Graham—misschien wel de belangrijkste moderne danser en choreograaf van Amerika—vond hij de ideale samenwerkingspartner. Hun samenwerking als choreograaf en decor/rekwisiet/kostuumontwerper bestreek drie decennia en samen produceerden ze 18 originele dansstukken, waaronder Grahams meesterwerken zoals Appalachian Spring (1944), Night Journey (1947) en Phaedra (1962). De bewegingsstijl van Graham is gewelddadig, fraai en vreemd en die gebruikte ze in de stille suggestieve decors van Noguchi voor het verkennen van een mythologisch landschap—Grieks, Bijbels, Amerikaans. Als de dansen van Graham een modern lichaam in de ruimte deden herleven, dan was het Noguchi die zich bezighield met het podium zelf. De decors van Noguchi zijn sober, abstract en essentieel en kunnen zo simpel zijn als een touw voor Frontier (1935) of zo onheilspellend en complex als de metalen kooijurk die hij ontwierp voor Cave of the Heart (1946). “Ik voelde me een verlengstuk van Martha en zij was een verlengstuk van mij,” zo vertelde Noguchi ooit eens. Dit zijn de twee artiesten in hun eigen woorden.
Er bestaat een merkwaardig soort intimiteit tussen kunstenaars die met elkaar samenwerken. Een afstandelijke gebondenheid. Vanaf het eerste ogenblik heerste er een onuitgesproken taal tussen Isamu Noguchi en ik. De oorsprong van onze samenwerking kan een mythe, een legende, een stukje poëzie zijn, maar vanuit Isamu ontstond er voor mij altijd een soort vreemde schoonheid en een transcendentie.
–MARTHA GRAHAM
Zodra ik terugkwam naar Amerika [in 1929], maakte ik een buste van de grote danseres Martha Graham. Op dat moment was ze nog niet bekend bij het grote publiek, maar ze woonde om de hoek bij Carnegie Hall, vlakbij waar ik een studio had, dus af en toe ging ik bij haar lessen kijken. Er waren daar altijd veel mooie meisjes en die tekende ik.
–ISAMU NOGUCHI
De eerste samenwerking tussen Isamu en ik was aan Frontier, in 1935. Daarna bleven we nog vijftig jaar met elkaar werken. Onze samenwerking eindigde in december 1988, op de dag dat Isamu stierf; op dat moment waren we nog altijd bezig met projecten voor de toekomst. Zoals altijd keken we naar de daad van worden, niet naar het verleden.
–GRAHAM
Vaak belde ze me in het holst van de nacht op om te zeggen: “Isamu, ik heb je hulp nodig en ik heb een geweldig idee dat ik je moet vertellen". Ik ging dan naar haar toe en dan vertelde ze me een verhaal over wat ze wilde doen... Thuis ging ik dan aan de slag om haar het decor te geven dat zo'n emotioneel onderwerp kon dragen.
–NOGUCHI
Soms kreeg ik kippenvel op mijn arm als ik Martha en Noguchi met elkaar zag ruziën. Ze gingen volledig op in wat ze aan het doen waren. ‘Rot op,’ schreeuwden ze dan. De volgende dag kwam Isamu het dan weer goedmaken. In de kunst waren ze net een getrouwd stel.
–TAKAKO ASAKAWA, VOORMALIG DANSER IN HET GEZELSCHAP VAN MARTHA GRAHAM
Toen ik een bed nodig had voor Night Journey vroeg ik Isamu Noguchi om een bed voor me mee te nemen en dat deed hij dan ook. Hij nam een heel ander bed mee dan ik ooit had gezien. Het was de representatie van een man en een vrouw—en had helemaal niets weg van een bed. Hij bracht me het beeld van een bed dat tot op het bot gestript was, tot zijn ware aard.
Isamu creëerde zijn werk voornamelijk vanuit een idee dat ik hem gaf of een idee dat hij mij gaf. Soms gaf ik hem het geraamte van een idee en kwam hij terug met een volledig plan. Ik vertelde Isamu nooit wat of hoe hij iets moest doen. Hij had een geweldig gevoel voor ruimte en het gebruik ervan op het podium.
Als ik op het podium een plek nodig had voor Medea, het hart van haar wezen, bracht Isamu me een slang. En als ik bleef piekeren over wat ik een onoplosbaar probleem vond van het neerzetten van Medea die wegvlucht naar haar vader, de zon, bedacht Isamu een jurk voor me van trillende, schitterende stukken bronsdraad die onderdeel van mijn kleding werden en met me meebewogen als mijn strijdwagen van vlammen.
–GRAHAM
In Amerika vormde de langdurige samenwerking tussen Isamu Noguchi en Martha Graham een voortzetting van de overtuiging van Sergei Diaghilev [oprichter van de Ballets Russes] van het gebruik van ontwerpen van beeldend kunstenaars voor dans… Twee van de meest invloedrijke moderne hedendaagse choreografen, Merce Cunningham en Paul Taylor, waren lid van het gezelschap van Martha Graham, en beiden raakten geïnspireerd door de langdurige artistieke relatie tussen Graham en de beeldhouwer. Beiden hebben actief geprobeerd om visuele kunstenaars te betrekken bij het ontwerp van hun dansen. De meest vanzelfsprekende voorbeelden hiervan zijn Cunningham met Robert Rauschenberg en Taylor met Alex Katz.
–ROBERT TRACY, DANSSCHRIJVER
Martha voert een echte dialoog met het publiek. Ik voer een dialoog met de omgeving… Martha heeft met haar gebruik van mijn decors de betekenis verrijkt. Ik heb iets gesuggereerd, maar zij brengt het specifiek in de praktijk. Het is een nieuwe ervaring. Het maakt ook deel uit van de beeldhouwervaring.
–NOGUCHI
Ik denk dat het geniale aan hun samenwerking was dat ze een manier gevonden hebben om het te vereeuwigen. Hun artistieke samenwerking eindigde niet met de voltooiing van het decor en de première van de choreografie. De interactie tussen deze twee kunstenaars blijft zich tot op de dag van vandaag voortzetten. Het bestaat overal waar een danser van Martha Graham en een decor van Isamu Noguchi met elkaar repeteren en elkaar uitdagen en inspireren om een steeds grotere impact op hun volgende publiek te hebben.
–JANET EILBER, ARTISTIEK DIRECTEUR VAN HET DANSGEZELSCHAP VAN MARTHA GRAHAM
De relatie tussen dans en zijn sfeer is belangrijk en dat is waarom ik decors maak. Voor mij is dans een verlengstuk van een sculpturele lucht—de lucht waar we ons in bevinden. Het is niet voldoende om te zeggen dat dans een andere vorm van kunst is. Kunst gaat om meer dan waar we naar kijken.
–NOGUCHI
Alles wat hij doet heeft een betekenis. Het is niet abstract, behalve als je sinaasappelsap ziet als de abstractie van een sinaasappel. Wat hij in die decors deed, deed hij zoals een Zen-tuin doet: terug naar een fundament van het leven, van een ritueel. Ik ben vergeten wie het zei, maar Noguchi illustreert de “schok van herkenning”.
–GRAHAM
Het is een genot om een sculptuur op het podium tot leven te zien komen, in zijn eigen wereld van tijdloze tijd. Daar wordt de lucht geladen met betekenis en emotie en speelt vorm een integrale rol in het opnieuw opvoeren van een ritueel. Theater is een ceremonie; de opvoering is een rite. Beeldhouwkunst zou ook in het dagelijks leven zo moeten of kunnen zijn. In de tussentijd krijg ik van het theater zijn poëtische, verheven equivalent.
–NOGUCHI
Gerelateerde artikelen
-
Door de lens van de ontwerper
-
Een nogal Metaproject
